Kofeina, stosowana w stanach wyczerpania umysłowego i fizycznego, a także w niedociśnieniu, zapaściach, omdleniach, migrenach, zatruciach narkotykami i alkoholem. Przede wszystkim to szybkie tempo życia skłania ludzi do stosowania różnego rodzaju substancji pobudzających, usuwających znużenie, polepszających koncentrację oraz sprawność myślenia. Najbardziej rozpowszechnionymi źródłami kofeiny są ziarna kawy, liście herbaty i w mniejszym stopniu kakao. W ostatnich latach odnotowano znaczny wzrost zainteresowania kofeiną i jej oddziaływaniem na organizm człowieka. Trimetyloksantyna jest nie tylko składnikiem wielu produktów spożywczych, ale coraz częściej odnotowuje się jej zastosowanie w lecznictwie czy kosmetologii. Związane jest to z coraz większą dostępnością i konsumpcją kofeiny.
Występuje w liściach krzewu herbacianego i ostrokrzewu paragwajskiego Mate, nasionach kawy, kakao oraz ponad 60 innych gatunkach roślin. Ma postać białego lub krystalicznego proszku o gorzkim smaku. Jest bezwonną substancją trudno rozpuszczalną w wodzie i w rozpuszczalnikach organicznych, np. etanolu (96%). W skład kawy wchodzi około 900 różnych substancji. Oprócz kofeiny występują w niej kwasy organiczne, olejki eteryczne, związki fenolowe oraz witaminy. Zawartość kofeiny w poszczególnych rodzajach kawy jest różna, w zależności od rodzaju kawy i sposobie parzenia. Przykładowo: kawa parzona zawiera 78 mg kofeiny na 100 ml napoju, kawa z ekspresu – 84 mg/100 ml, natomiast kawa rozpuszczalna – 46 mg/100 ml.
Kofeina – działanie
KORZYSTNE DZIAŁANIE KOFEINY
● spożywanie niewielkich i umiarkowanych dawek kofeiny pobudza aktywność psychoruchową, zmniejsza zmęczenie, zwiększa czujność, uwagę i koncentrację, poprawia nastrój, funkcje psychomotoryczne i poznawcze,
a także zwiększa tolerancję wysiłku
● wywiera również korzystne działanie na koncentrację przy wykonywaniu zadań wymagających długotrwałego skupienia
NIEKORZYSTNE DZIAŁANIE KOFEINY
● uważa się, iż spożywanie codziennie dużych dawek kofeiny może powodować osteoporozę, wpływać na proces gojenia kości i przyczyniać się do powstawania złamań
● u ludzi spożywających małe ilości wapnia kofeina eliminuje wapń i magnez z organizmu. Po przyjęciu 150-300 mg kofeiny odnotowano wzrost wydalania wapnia z moczem w ciągu 2-3 godzin
● przy spożyciu wysokich dawek obserwuje się nadmierne zdenerwowanie, rozdrażnienie i bezsenność. Efekt psychostymulujący kofeiny podobny jest do działania kokainy i amfetaminy
Dla kogo kofeina jest wskazana?
● dla osób dorosłych w rozsądnych, umiarkowanych ilościach (bezpieczna dawka mieści się na poziomie 400 mg), które są smakoszami kawy
Uwaga! Kawa nie powinna być traktowana jako napój pobudzający czy dodający energii. W odpowiedniej ilości może przynosić nam pozytywne skutki zdrowotne, natomiast nie powinniśmy jej spożywać zbyt dużo.
Dla kogo kofeina jest przeciwwskazana?
● dla kobiet w ciąży (Wady powstałe w okresie prenatalnym spowodowane są odmiennym metabolizmem płodu. Czas połowicznego rozpadu kofeiny w czasie ciąży jest trzykrotnie wydłużony. Stwierdzono, że kofeina wpływa
negatywnie na pracę serca płodu, zmniejsza rytm serca i zwiększa liczbę oddechów po wypiciu dwóch filiżanek kawy naturalnej)
● dla kobiet chcących zajść w ciąże (wykazano wyraźną zależność między zwiększoną liczbą poronień (70%), między 8 a 26 tygodniem ciąży, a spożywaniem przeciętnych ilości kofeiny)
EFEKTY NIEPOŻĄDANE PRZY SPOŻYWANIU KOFEINY
Kofeina jest substancją mało toksyczną ze względu na szybką eliminację z moczem. Osoby spożywające regularnie kofeinę są odporne na wystąpienie objawów niepożądanych ze względu na rozwój tolerancji. Bardziej podatne na
zatrucia kofeiną są osoby, które nie spożywają regularnie kofeiny, dzieci i młodzież. Przewlekłe spożywanie kofeiny może powodować uzależnienie fizyczne i psychiczne. Długotrwale nadużywana kofeina może doprowadzić do uzależnienia zwanego kofeinizmem, charakteryzującego się szeregiem działań niepożądanych, takich jak niepokój, lęk, drażliwość, pobudzenie, drżenie mięśni, bezsenność, bóle głowy, zwiększona diureza, zaburzenia czucia, zaburzenia pracy, a także zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, czyli nudności, wymioty, biegunka.
Zawartość kofeiny, zwanej teiną, w liściach herbaty w dużym stopniu uzależniona jest od warunków jej uprawy i waha się w granicach od 2,5 do 4% suchej masy liścia. Ujawniono, iż jej ilość jest zdecydowanie niższa w herbacie zielonej niż czarnej.
CIEKAWOSTKA
Kofeina znalazła zastosowanie w lecznictwie, w postaci łatwo rozpuszczalnych soli, w przypadku ostrych zatruć alkoholem, atropiną, w zapaściach czy w chorobach zakaźnych oraz niedociśnieniu. Jest często stosowana w połączeniu z lekami do wspomagania działania przeciwbólowego. Wzmacnia działanie leków przeciwbólowych blisko o około 40%. Ujawniono jej występowanie łącznie z kwasem acetylosalicylowym oraz paracetamolem.. W dostępnej literaturze znaleziono doniesienia informujące, że duże dawki kofeiny zwiększają ryzyko nerwowości i zawrotów głowy. Nie powinny być zatem stosowane z powodu zwiększenia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego, a także ze względu na fakt, iż kofeina w dużych dawkach może powodować bóle głowy.
- bezsenność
- drżenie mięśniowe
- zaburzenia układu sercowo-naczyniowego
- upośledzenie koordynacji ruchowej
- przyspieszenie oddechu
Spożywanie kawy, herbaty czy innych napojów zawierających kofeinę wzbudza wiele kontrowersji. Jest ona przedmiotem badań wielu naukowców, którzy w tej sprawie nie zajęli jednoznacznego stanowiska. Poza przemysłem spożywczym trimetyloksantyna wykorzystywana jest również w lecznictwie i kosmetologii. Jako alkaloid o właściwościach antyoksydacyjnych chroni komórki przed szkodliwym działaniem słońca, wpływa także na redukcję zmarszczek. Naukowcy zalecają, aby sprawdzać zawartość kofeiny w kupowanym produkcie. Może się bowiem okazać, że stężenie zastosowanego składnika jest zbyt małe, by uzyskać oczekiwane efekty.
Artykuł opracowany przez praktykantkę: Agnieszkę Koncewicz
Po więcej ciekawych artykułów zapraszamy na naszego bloga
mgr Kamila Dyndor
FIZJODIET MEDICAL SPA & Masaż Katowice
Author Info
