Zaburzenia odżywiania
Zaburzenia odżywiania są wynikiem nieprawidłowych nawyków, zwyczajów i zachowań żywieniowych. Często wynikają one z presji społeczeństwa, chęci poprawy swojego wyglądu, ale również duży wpływ mają media społecznościowe, które promują jedynie szczupłe osoby. Nieprawidłowości w żywieniu przyczyniają się do zmian masy ciała, co wynika z przyjmowania zbyt dużych lub małych ilości pożywienia. Zmiany te mogą doprowadzić do nie tylko do niedowagi, wyniszczenia czy otyłości, ale wielu chorób. WHO w 1972 roku umieściło zaburzenia odżywiania w klasyfikacji ICD i DSM. Natomiast pierwsze próby podjęto już w XVI wieku, jednak nazwano je ,,chorobami wyniszczającymi’’.
Podłożem zaburzeń odżywiania jest zmienione postrzeganie siebie. Prowadzi to do stosowania diet rygorystycznych, a w konsekwencji wpływają negatywnie na organizm. Zaburzenia odżywiania charakteryzują się niekorzystnymi objawami szczególnie ze strony układu pokarmowego, co prowadzi do upośledzenie zdrowia oraz funkcjonowania psychospołecznego.
Czynniki, które wpływają na zaburzenia odżywiania to; czynniki indywidualne (zaburzenia psychiczne, zaburzenia osobowości), rodzinne (np. dystans emocjonalny, brak wsparcia, krytyka) oraz kulturowe (wpływ mass mediów w prasie, telewizji i internecie).
Grupą najbardziej narażoną na zaburzenia odżywiania są nastolatki w okresie dojrzewania oraz młode kobiety, jednak coraz częściej dotyczą również osób dorosłych i mężczyzn.
Rodzaje zaburzeń odżywiania:
1. Anoreksja nervosa (AN)
Najczęściej występujące zaburzenie. Cechą charakterystyczną są zachowania prowadzące do spadku masy ciała. Może doprowadzić do śmierci na skutek zbyt niskiej masy ciała, nadużywaniem alkoholu, złym przystosowaniem społecznym, a także unikania kontaktu z rodziną. Osoby chorujące na to zaburzenie są przekonane, że niska masa ciała podniesie ich atrakcyjność i upodobnią się do modelek czy aktorów. Zdiagnozowanie zaburzenia nie jest łatwe, ponieważ na początku choroby objawy nie budzą niepokoju. Z czasem pojawiają się wyrzuty sumienia po spożyciu obfitego posiłku, obsesyjne obliczanie kalorii, czego następstwem jest unikanie zjadania posiłków oraz bardziej intensywne ćwiczenia. Anorektycy ukrywają swój wygląd pod luźnymi ubraniami, traktują to schorzenie jako stan naturalny oraz nie widzą potrzeby leczenia. Konsekwencją wyniszczenia organizmu są objawy związane z wymiotami głodzeniem, do których można zaliczyć min.: zaparcia, bóle brzucha, wyniszczenie i wygłodzenie organizmy, bradykardia, wypadanie włosów, osteoporoza, obrzęki, zanik mięśni, brak miesiączki, drgawki, depresja, a także próchnica zębów i nadżerki szkliwa zębów.
2.Bulimia nervosa
Charakterystyczną cechą są powtarzające się regularnie napady objadania, którym towarzyszy celowe prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych, wykonywanie lewatyw oraz intensywne ćwiczenia. Choroba może być wywołana na skutek silnych przeżyć np. śmierć, choroba, problemy zdrowotne. Częściej chorują młode kobiety, które dążą do perfekcji, mają niską samoocenę, bardziej odczuwają lęk i stres. Atakom bulimii najczęściej towarzyszy silne napięcie emocjonalne. Przed rozpoczęciem objadania się bulimicy odczuwają lęk, niepokój i zdenerwowanie. Natomiast po ataku obżarstwa pojawiają się wyrzuty sumienia lub poczucie winy, czego następstwem są wymuszone wymioty. Objawami bulimii są: zmęczenie, bóle i zawroty głowy, zmienny nastrój, lęki, arytmia serca, zaparcia i bóle brzucha, zaburzenia miesiączkowania, suchość skóry, uszkodzenie szkliwa zębów i obrzęki ślinianek.
3.Ortoreksja
Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, które wiąże się z obsesyjnym dbaniem o spożywanie tylko zdrowej, nieprzetworzonej, najwyższej jakości żywności, pozbawionej konserwantów i dodatków chemicznych. Ortoreksja zaczyna się niewinnie, ponieważ na początku osoby starają się zmienić swoje dotychczasowe nawyki żywieniowe na zdrowsze, jednak z czasem zmienia się to w obsesyjne myślenie dotyczące żywienia i zdrowej diety. Ortorektycy mają myśli dotyczące odtruwania organizmu, a jedzenie przyjmuje formę rytuału. Niewielkie odstępstwo od diety, uważanej za zdrową przez ortorektyka sprawia, że nakładają na siebie kary poprzez stosowanie głodówek oraz nakładania na siebie coraz to większych rygorów żywieniowych.
4.Bigoreksja
Zaburzenie związane z nieprawidłowym postrzeganiem siebie. Dotyczy głównie mężczyzn, którzy ćwiczą na siłowni. Charakterystyczną cechą bigorektyka jest ciągłe ważenie się, pobieranie pomiarów obwodów mięśni i porównywanie z innymi kulturystami. Osoby te są niezadowolone ze swojego wyglądu, stosują rygorystyczne diety i intensywne treningi, unikają kontaktów z ludźmi i wspomagają się sterydami. Niestety zaburzenie to niesie ze sobą konsekwencje takie jak: wybuchy agresji i depresji, konflikty z prawem. Natomiast stosowanie sterydów bez nadzoru lekarza może doprowadzić do: zaburzeń emocji, udaru mózgu, bezpłodności, zaburzeń rytmu serca i krążenia.
5. Zespół kompulsywnego objadania się (BED)
Polega na niekontrolowanym spożywaniu zbyt dużych ilości pokarmu bez odczuwania głody fizycznego. Przejadanie się jest notoryczne, ale nie występują wymioty, biegunki, niezadowolenie, a pacjent nie głodzi się i nie wykonuje nadmiernych ćwiczeń. Napady objadania przypominają bulimię, jednak nią nie są, ponieważ osoba nie odczuwa poczucia winy po napadzie, ani nie wywołuje wymiotów. Przyczyny BED nie są do końca znane, jednak mogą mieć podłoże genetyczne, fizjologiczne czy środowiskowe. Podczas występowania napięcia emocjonalne lub doczuwania lęku osoby z tym zaburzeniem ,,zajadają problemy’’ poprzez gwałtowne spożycie pokarmu, co powoduje rozładowanie stresu. Typowe objawy to: objadanie się dużymi ilościami jedzenia w krótkim czasie do momentu poczucia przejedzenia, pacjent je nawet, gdy nie odczuwa głodu, jedzenie odbywa się w samotności, odczuwanie wyczerpania po objadaniu się, może również pojawić się depresja, obrzydzenie do siebie, zaburzenia nastroju i zwiększone odczuwanie lęku.
6.Zespół nocnego jedzenia (NES)
Zaburzenie, które polega na świadomym lub nieświadomym (lunatykując) wstawaniu w nocy w celu zjedzenia czegoś. Powiązane jest to z zaburzeniami snu i nastroju, z depresją, z cukrzycą typu 2, anoreksją, bulimią. Chory spożywa tyle samo kalorii co inni ludzie, jednak większość w nocy. Najczęściej chorują kobiety. Zdiagnozowanie NES polega na obserwacji objawów przez co najmniej 2 miesiące i są to m.in.:
- pomijanie śniadań
- zwiększone łaknienie wieczorem ( chory spożywa powyżej 50% dziennego zapotrzebowania po godzinie 19.00)
- spożywanie w nocy produktów bogato tłuszczowych i węglowodanowych
- budzenie się 3-6 razy w ciągu nocy, aby coś zjeść
- jedzenie pod wpływem negatywnych emocji
- brak odczuwania przyjemności z jedzenia.
Przyczyną tego zaburzenia może być: obniżenie serotoniny, zwiększenie poziomu greliny, reakcja na stres, genetyka, zaburzenia nastroju czy długotrwałe stosowanie diet.
Zaburzenia odżywiania często mają podłoże psychiczne i polegają na zaburzeniach łaknienia. Czasami problemy te są bagatelizowane podczas gdy mogą powodować poważne, a nawet śmiertelne powikłania. Dotyczą one wyboru, sposobu, częstości, ilości i rodzaju przyjmowania pokarmu. Również mogą dotyczyć odczuć i przeżyć związanych z przyjmowania pokarmu. Głód u osób mających zaburzenia odżywiania nie zawsze jest związany z potrzebą fizjologiczną, ale z potrzebą psychiczną. Powyżej zostały przedstawione tylko niektóre zaburzenia odżywiania, ponieważ stanowią one dużą grupę.
Leczenie
W leczeniu zaburzeń odżywiania kluczową rolę ogrywa:
- przywrócenie dobrego stanu organizmu
- edukowanie
- wsparcie i motywowanie pacjenta do zmiany żywienia i zapobieganie nawrotom choroby.
Podczas leczenia należy monitorować stan psychiczny pacjenta, a w przypadku depresji, lęku czy natręctw zaleca się włączenie farmakoterapii. Niezmiernie ważne jest rozpoznanie i leczenie zaburzeń psychiatrycznych poprzez psychoterapię indywidualną lub rodzinną w postaci psychoterapii poznawczo-behawioralnej.
W celu utrzymania prawidłowej masy ciała należy prowadzić zdrowy styl życia poprzez stosowanie się do zaleceń WHO, piramidy zdrowego żywienia. Ważna w zapobieganiu zaburzeniom odżywiania jest profilaktyka zdrowotna oraz prowadzenie edukacji żywieniowej dostosowanej do wszystkich grup wiekowych. Edukacja żywieniowa powinna zawierać naukę samokontroli podczas spożywaniu posiłków, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych czy podejmowania regularnej aktywności fizycznej.
Artykuł opracowany przez praktykantkę: Magdalenę Karge
Po więcej ciekawych artykułów zapraszamy na naszego bloga
mgr Kamila Dyndor
FIZJODIET MEDICAL SPA & Masaż Katowice
Author Info
