Witamina D3 

Witamina D3 czyli witamina słońca. Według badań niedobór witaminy D w populacji europejskiej wynosi 50-70%, a w Polsce może dochodzić nawet do 90%. 

Działanie witaminy D3

Witamina D jest nieaktywnym prohormonem, który swoją aktywność uzyskuje podczas reakcji hydroksylacji w wątrobie i nerkach. Witamina D jest transportowana do wątroby poprzez układ krwionośny i limbiczny, gdzie podlega hydrokyslacji do 25-hydroksykalcyferolu i 25-hydroksycholekalcyferolu. Następnie stymulowana jest pod wpływem parathormonu i hamowana przez produkty hydroksylacji: 1,25(OH)2D3 i 24,25(OH)2D3, która zachodzi w nerkach i w taki sposób powstaje jej aktywna forma czyli 1,25(OH)2D3.

Optymalny poziom witaminy D (25(OH)D) w surowicy krwi mieści się w zakresie 30-50 ng/ml (75-125 mmol/l).

Witamina D wykazuje wielokierunkowe działanie  w organizmie człowieka: 

•  Przyczynia się do regulacji wapniowo-fosforanowej, co powoduje prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz właściwej gęstości kości. Spowodowane jest to zwiększoną absorbcją wapnia w jelitach. Wchłanianie wapnia z kości jest zależne od witaminy D i przyczynia się do aktywności osteoblastów i utrzymania prawidłowej mineralizacji kości, 

• Powoduje zwiększenie siły mięśniowej szczególnie u osób regularnie ćwiczących, 
• Zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów min.: raka pęcherza moczowego, piersi, okrężnicy, żołądka, nerek oraz chłoniaka. Dzieje się tak, ponieważ hamuje proliferację komórek, indukuje komórki nowotworowe i chroni genom przed kumulacją mutacji, 
• Wpływa na odporność wrodzoną, której zadaniem jest zainicjowanie bezpośrednich mechanizmów obrony przed inwazją patogenów, 
• zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób serca i obniża ciśnienie krwi. 

Źródło witaminy D3

Głównym źródłem witaminy D jest synteza skórna (90%), która powstaje  podczas fotochemicznej konwersji 7 dehydrocholesterolu pod wpływem promieniowania słonecznego. Należy przebywać na słońcu minimum 15 minut dziennie w godzinach 10-15 oraz mieć odsłonięte przynajmniej 18% powierzchni ciała bez stosowania wcześniej filtrów przeciwsłonecznych, aby synteza skórna była skuteczna. Przy nadmiernej ekspozycji na słońce powstają procesy degradacyjne, a witamina D nie jest gromadzona w organizmie.  W przypadku braku syntezy witaminy D jej nadmiar jest uwalniany do krwioobiegu przez 2 kolejne miesiące. Niestety synteza skórna jest ograniczona przez brak odpowiedniej ekspozycji na słońce m.in. poprzez: porę dnia i roku, szerokość geograficzną, czas i powierzchnię ciała poddaną ekspozycji. W Polsce ze względu na warunki pogodowe należy stosować suplementację witaminy D3 od września do kwietnia. Najlepszym egzogennym źródłem witaminy D jest tran oraz tłuste ryby morskie (łosoś, węgorz, makrela, śledź), jaja, tłuste mleko i przetwory mleczne, oleje roślinne, wątroba i sery dojrzewające. 

Normy spożycia 

NOWORODKI I NIEMOWLĘTA (0-12 MIESIĘCY)  

• Suplementacja witaminą D powinna rozpocząć się̨ od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu żywienia noworodka (pierś/mleko modyfikowane), 
• Suplementacja w dawce 400 IU/dobę̨(10,0 μg/ dobę̨) do 6 miesiąca życia, 
• Od 6 miesiąca do 12 miesiąca życia suplementacja w dawce 400-600 IU/dobę(10,0-15,0 μg/ dobę) zależnie od podaży witaminy D w diecie. 

DZIECI I MŁODZIEŻ(1-18 LAT) 

• Suplementacja w dawce 600-1000 IU/dobę(15,0- 25,0 μg/dobę̨), zależnie od masy ciała, w miesiącach wrzesień- kwiecień, 
• Suplementacja w dawce 600-1000 IU/dobę(15,0- 25,0 μg/dobę̨), zależnie od masy ciała, przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich. 

DOROŚLI (>18 LAT) I SENIORZY 

• Suplementacja w dawce 800-2000 IU/dobę̨(20,0-50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, w miesiącach wrzesień-kwiecień. 
• Suplementacja w dawce 800-2000 IU/dobę̨(20,0-50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich. 

• Seniorzy (65+ lat) powinni otrzymywać suplementację w dawce 800- 2000 IU/dobę(20,0-50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, przez cały rok, ze względu na obniżoną efektywność skórnej syntezy witaminy D. 

KOBIETY CIĘŻARNE I KARMIĄCE PIERSIĄ 

• Kobiety, które planują ciążę, powinny rozpocząć/ utrzymać suplementację witaminą D zgodnie z wytycznymi dla dorosłych. Należy zapewnoć właściwą podaż witaminy D przed ciążą, 
• Suplementacja w dawce 1500-2000 IU/dobę̨(37,5-50,0 μg/dobę) powinna rozpocząć się̨ nie później niż od drugiego trymestru ciąży, 
• Ginekolodzy i położnicy powinni rozważyć włączenie suplementacji witaminą D wkrótce po potwierdzeniu ciąży, 

• Jeśli to możliwe, okresowe monitorowanie stężenia 25(OH)D należy wykonywać w celu doboru optymalnej dawki witaminy D i weryfikacji skuteczności jej suplementacji. Celem suplementacji witaminą D jest uzyskanie i podtrzymanie stężenia 25(OH)D wynoszącego 30-50 ng/ml (75-125 nmol/l). 

Zalecane dawki dzienne witaminy D dla grup zagrożonych niedoborem witaminy D, do których należą: 

NOWORODKI URODZONE PRZEDWCZEŚNIE 

• Suplementacja witaminą D powinna być włączona od pierwszych dni życia (tak wcześnie jak możliwe jest żywienie enteralne). 
• Suplementacja w dawce 400-800 IU/dobę̨(10,0- 20,0 μg/dobę̨) powinna być zapewniona do momentu uzyskania wieku skorygowanego 40 tygodni, a następnie suplementacja w dawce rekomendowanej noworodkom urodzonym o czasie. 

OTYŁE DZIECI I OTYŁA MŁODZIEŻ 

• Suplementacja w dawce 1200-2000 IU/dobę̨(30,0- 50,0 μg/dobę̨), zależnie od stopnia otyłości, w miesiącach wrzesień- kwiecień, 
• Suplementacja w dawce 1200-2000 IU/dobę̨(30,0- 50,0 μg/dobę), zależnie od stopnia otyłości, przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich. 

 OTYLI DOROŚLI I OTYLI SENIORZY 

• Suplementacja w dawce 1600-4000 IU/dobę (40,0-100,0 μg/dobę), zależnie od stopnia otyłości, przez cały rok, 

• Racjonalna ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne jest bezpieczna i poprzez syntezę̨ skórną stanowi dodatkowe źródło witaminy D. 

PRACOWNICY NOCNYCH ZMIAN ORAZ CIEMNOSKÓRE OSOBY DOROSŁE 

• Suplementacja w dawce 1000-2000 IU/dobę(25,0-50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, przez cały rok dla osób dorosłych o ciemnej skórze, 
• Suplementacja w dawce1000-2000 IU/dobę̨(25,0- 50,0 μg/dobę̨), zależnie od masy ciała, przez cały rok dla osób pracujących na nocnych zmianach, z wyraźnie ograniczoną aktywnością̨ dzienną(tj. zmniejszoną szansą ekspozycji na promieniowanie UVB). 

Skutki niedoboru witaminy D 

Niedobór występuje, gdy poziom (25(OH)D) w surowicy krwi wynosi poniżej 20 ng/ml.

Objawy:

• u kobiet ciężarnych może powodować nietolerancję glukozy, cukrzycę oraz rzucawkę przedporodową. Dodatkowo wpływa na obniżoną masę kostną noworodka, rozmiękanie potylicy, zaburzenia rozwoju zębów, krzywicę i hipokalcemię noworodkową,  zwiększone ryzyko osteoporozy w późniejszym czasie, 
• zmiany kostne niezależne od wieku: u małych dzieci- krzywica, u kobiet osteomalacja oraz u osób starszych zrzeszotnienie kości, 
• rozwój wtórnej nadczynności przytarczyc, 
• ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych, nowotworów, 

• rozwój nadciśnienia tętniczego poprzez  hamowanie układu renina-angiotensyna-aldosteron, 
• ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, niewydolności serca, udaru, choroby obwodowej naczyń, zawału mięśnia sercowego, 
• cięższy przebieg chorób psychicznych np: choroba dwubiegunowa, nerwica, depresja, 
• bóle kostne i mięśniowe, 
• większe ryzyko złamań, 

• wypadanie włosów, 
• przygnębienie,  
• apatia,  
• senność, 
• brak energii i motywacji do działania,  

• większa wrażliwość na ból, 

Dodatkowo przy bardzo niskim stężeniu może dojść do: utraty apetytu, zaburzenia widzenia, pieczenia w jamie ustnej i gardle. Jednak niedobór witaminy D można uzupełniać farmakologicznie. 

Skutki nadmiaru witaminy D3

Z kolei hiperwitaminoza witaminy D powstaje z powodu nadmiernego stosowania suplementów diety lub leków. Stężenie powyżej 100 ng/ml uważa się za potencjalnie toksyczne. Przedawkowanie witaminy D może się objawiać poprzez: 

• wzrost mobilizacji wapnia i fosforu z kości oraz ich zwiększona utrata z moczem,  
• utrata łaknienia,  
• zaburzeniami rytmu serca, 
• odkładanie wapnia w narządach i naczyniach krwionośnych, 
• powiększenie wątroby i śledziony, 

• niewydolność nerek,  
• rozwój hiperkalcemii: wzmożone pragnienie, osłabienie, biegunka lub zaparcia, zwiększone oddawanie moczu, świąd skóry,  spowolnienie wzrostu, nadpobudliwość i rodrażnienie. 
• u osób chorych na gruźlicę, sarkoidiozę dawki suplementacji mogą powodować objawy przedawkowania.  

Artykuł opracowany przez praktykantkę: Magdalenę Karge

Po więcej ciekawych artykułów zapraszamy na naszego bloga

Dietetyk Katowice

mgr Kamila Dyndor

FIZJODIET MEDICAL SPA & Masaż Katowice

Author Info

FIZJODIET MEDICAL SPA